İtici ve çekici faktörler ışığında Türkiye'ye yönelik uluslararası göçler: 1979-2019

Abstract

Türkiye'ye yönelik uluslararası göçlerin karakteri, 1979 İran devriminden itibaren değişmeye başlamıştır. 1979 İran devriminden sonra Türkiye'ye ilk defa Türk soyundan ve Türk kültüründen olmayan "yabancılar" kitlesel olarak göç etmeye başlamıştır. Önceki dönemde 1934 yılındaki İskân Kanunu gereği sadece Türk soyundan ve Türk kültürüne bağlı göçmenlerin göç etmesi yönünde bir politika izlenmiş ve bu sebeple 1951 Cenevre Antlaşması'na coğrafi çekince koyulmuştur. İran'da yeni kurulan rejime muhalif olan yüz binlerce insan devrimin ardından Türkiye'ye göç etmiştir. 1979 yılında İran'dan gelen göçmenlerle başlayan Türkiye'ye yönelik bu göç tipi, ilerleyen yıllarda da artarak devam etmiştir. Sonraki dönemlerde İran'ın dışında Irak, Bulgaristan ve Suriye'den de Türkiye'ye yönelik göç hareketleri meydana gelmiştir. Bu göç hareketlerine bakıldığında altında siyasi, ekonomik ve sosyo-kültürel bazı sebeplerin yattığı görülmektedir. Everett Lee'nin ortaya koyduğu İtme-Çekme kuramı, göç hareketlerinin altında yatan sebepleri itici ve çekici faktörler çerçevesinde değerlendirmiştir. Buna göre bir ülkeden göçe iten olumsuz faktörler(-), göçe çeken olumlu faktörler(+) ve göç kararı üzerinde bir etkisi olmayan nötr faktörler(0) vardır. Türkiye konumu gereği Asya, Afrika ve Avrupa'nın geçiş güzergâhında bulunmaktadır. Türkiye, yakın coğrafyasında bulunan Orta Asya, Orta Doğu ve Afrika ülkelerindeki siyasi istikrarsızlık, ekonomik sıkıntılar ve sosyo- kültürel sorunlar sebebiyle göç konusunda hem hedef hem de transit ülke olma özelliği taşımaktadır. Özellikle 1980'li yıllarda iletişim ve ulaşım ağlarının yaygınlaşması, Soğuk Savaş'ın sona ermesi ve küreselleşme hızının artması uluslararası göç hareketlerini de tetiklemiştir. Sonuç olarak, 1979 yılından itibaren Türkiye'ye yönelik göç hareketlerinin çok farklı siyasi, ekonomik ve sosyo-kültürel sebepleri vardır. Bu sebepler itici ve çekici faktörler ışığında bütüncül olarak incelenmelidir.

The characteristics of international migration to Turkey have started to change after the 1979 Iranian Revolution. Following the 1979 Iranian Revolution, for the first time "foreigners", that are not of Turkish origin and culture, migrated to Turkey in high numbers. Before that, according to Resettlement Law of 1934, Turkey prioritized immigration of people of Turkish origin and culture. And hence, Turkey issued a geographic reservation to implementation of 1951 Geneva Convention. Hundred thousands of opponents of new Iranian regime migrated to Turkey following the revolution. This type of migration to Turkey continued in the following years with migrations from Iraq, Bulgaria and Syria. These immigration waves have political, economic and socio-cultural reasons. Everett Lee analysed the factors behind immigration with his Push and Pull Theory. According to Lee's theory, there are positive (+), negative (-) and neutral (0) factors that are influential in decisions to migrate. Turkey is located in transit route between Asia, Africa and Europe. And due to instability, economic and socio-cultural problems in Central Asia, Middle East and Africa, Turkey is both a target and transit country of immigration. International migration movements have increased following the improvements in communication and transportation networks in the 1980s, the end of the Cold War and globalization. Thus, there are different political, economic and socio-cultural reasons behind international migration to Turkey since 1979. These reasons should be analysed as a whole in the light of push and pull factors.