Kemal Tahir romanlarında bir siyasal geleneğin anatomisi: Türkiye'de devlet, siyaset ve bürokrasi

Abstract

Bu tez, Kemal Tahir'in Asya Tipi Üretim Tarzı kavramı ekseninde geliştirdiği "Kerim Devlet" kavramlaştırmasından yola çıkarak "Türkiye'de devlet, siyaset ve bürokrasi" okumasına ışık tutmayı amaçlamaktadır. Çalışmada Kemal Tahir'in şehir romanları kapsamındaki eserleri, Türkiye'de siyaset tarzı ve bürokratik kadrolar meselesi bağlamında analiz edilmiştir. Tezin teorik çerçevesi Kemal Tahir'in doğu toplumları kavrayışında belirleyici olan Karl Marx'ın "Asya Tipi Üretim Tarzı" kavramına referansla oluşturulmuştur. Buradan hareketle Doğu ve Batı toplumları arasında kategorik bir ayrıma giden Tahir'in öncelikle devlet, siyaset ve toplum ilişkileri konusundaki yaklaşımları değerlendirilmiş; akabinde Doğu toplumlarının tarihsel gerçeklikleri olduğunu düşündüğü "devletin topluma ontolojik önceliği" ekseninde romanları tahlil edilmiştir. Modern burjuva toplumlarında birey öne çıkmakta iken Asyai doğu toplumlarında siyasal elitler tarihin aktörleri olarak görülmektedir. Bu tezin sorunsalı, tarihin öznesini Kemal Tahir bakış açısıyla sorgulamaktır. Bu bağlamda çıkarılan sonuç, Türkiye'de devletin toplum karşısındaki üstünlüğünün bürokrat elitleri zorunlu olarak tarihin öznesi statüsüne götürdüğüdür. Doğu toplumlarında sınıfsal dinamiklere yaslanan toplumsal hareket kavrayışı yerine bürokratik kadroların siyasal hareketlerinin, tarihin akışını değiştirdikleri vurgulanmaktadır. Bu itibarla Kemal Tahir'in de burjuva bireyine karşılık bürokratik kadroların siyasal yaşamlarını romanlaştırdığı gözlemlenmiştir. Romanlarında nesnel sınıf konumlarından (işçi, burjuva, aristokrat, köylü vb.) ziyade devletlü tipolojilerin, devletin kuruluş ve çöküş süreçleri içindeki eylemleri anlatılmaktadır. Kemal Tahir romanlarında sınıf çatışmasını değil, tezde savunulduğu gibi "devlet tedavülünü" resmetmiştir. Bu açıdan onun romanları Osmanlı'dan Türkiye Cumhuriyeti'ne uzanan zaman diliminde canlılığını koruyan siyasal geleneğin edebi bir anatomisini yansımaktadır.

The thesis, aims to search about "State, politics and bureaucracy in Turkey" based on the concept of "Kerim State" which Kemal Tahir has developed. In the study, novelist and also philosopher Tahir's "urban novels" works were analyzed within the context of politics and bureaucratic staffs in Turkey. The theoretical framework of the thesis was created with reference to Karl Marx's concept of "Asiatic Mode of Production", which has decisive influence on Kemal Tahir's understanding of eastern societies. In this respect, Tahir's approach that makes a categorical distinction between Eastern and Western societies is evaluated primarily in terms of state, politics and society relations. Secondly, his novels were examined, in the axis of his argument that the key point of Eastern societies was "the ontological priority of the state to society". The rule of the state over society necessarily makes the bureaucratic political elite the subject of history. In Eastern societies, the political movement of bureaucratic staffs is essential rather than social movement understanding based on class dynamics. While the individual stands out in modern bourgeois societies, political elites are seen as the actors of history in Asian eastern societies. In this context, Kemal Tahir romanized the political life of the bureaucratic staff against the bourgeois individual. Kemal Tahir portrayed not the class conflict in his novels, but the "state circulation" as defended in the thesis. This perspective is reflected in his novels a literary tradition that protects the viability of the political anatomy of the Republic of Turkey, extending the time period of the Ottoman Empire.