Kur'ân mecâzlarında anlam genişlemesi -ilmî âyetler çerçevesinde-

Abstract

İnsan, zaman ve mekân boyutları içerisinde yaşamını sürdüren bir varlıktır. Aklî mele-keleri de bu yüzden sınırlıdır. Bilinmeyen bir kavramın insan zihninde şekillenebilmesi için analoji (benzetme) yöntemine başvurulur. Bu yöntemle kişi, muhakeme gücünü kullanarak anlatılmak istenilen şeyin ne olduğunu aklında somut (gösterge) bir hale getirir. Yazınsal süreçte bu metoda mecâz/istiâre/teşbîh gibi isimler verilmiş olup Kur'ân'da da birçok âyetlerde teşbîh, mecâz, istiâre gibi belâgat ilminin unsurları kul-lanılmıştır. Mutlak (yetkin) ilim sahibi olan Allah ile sınırlı bir akla sahip olan insan arasındaki iletişimin sağlıklı olması da bu yöntemlere bağlıdır. Dolayısıyla üst bir var-lığın, kendisinden çok daha alt seviyede olan başka bir varlık ile başarılı bir iletişim kurabilmesi için mesajının algılanabilir ve de anlaşılabilir olması gerekir. İnsanların hayata bakış açıları, sahip olduğu bilgileri ve hayat standartları zamanla değişir, geli-şir. Bununla beraber kullandıkları dilde de bir takım değişimler söz konusudur. Bu çalışma, toplumun sahip olduğu bilginin, kullandığı dilin ilerlemesi karşısında Kur'ân-ı Kerîm'deki mecâzi anlam içeren âyetlerin manalarında zaman içerisinde bir genişle-menin var olduğunu göstermek maksadıyla yapılmıştır. Çalışmanın yöntemi, tahlil etme, kıyaslama ve yorumlama aşamalarından oluşmaktadır. Tahlil aşamasında, âyet-lerin sözlük, gramer ve i'râbî analizi yapılmış olup, kıyas aşamasında da bu âyetler üzerine yazılan filolojik, rivâyet ve dirâyet türü tefsirler taranmıştır. Ayrıca, örnek âyetlerle ilgili fen ilimleri sahasında da eserler incelenmiştir. Yorumlama aşamasında ise, âyetlerin, zaman içerisinde yazılışına bağlı kalarak bir anlam genişlemesine uğra-dığı sonucuna varılmıştır. Günümüzde de Kur'ân'ın tarihsel olması veya onun bilim-selliğe aykırı olup olmadığı hâlâ tartışılan bir konudur. Bu yaklaşım metodu öneril-mekle beraber, âyetlerdeki ilmî gerçeklerin dönemin bilimsel verileriyle ilişkilerini or-taya koyma açısından da tefsîr literatürüne bir katkı sağlaması öngörülmektedir.

Human is an entitiy that lives in time and space. That's why his mental faculties are limited. Anology method is used to shape an unknown concept in the human mind. With this method, the person makes a concrete(indicator) in his mind what is to be told by using his judgement power. In the literaryprocess, this method has been given names such as metaphor, figurative addressing and simile. Elements of rhetoric sicen-ce such as simulation, metaphore and figuration are used in many verses in the Qur'an. Healty communication between God, who has absolite(competent) knowled-ge, and the person with limited intelligence, depends on these methods. People's perspectives, knowledge and living stand-arts change and improve over time. However, there are some changes in the language they use. This study has been done to show that there has been an expansion over time in the sense of metaphorical ver-ses of the Qur'an in the face of the progress of the language and the knowledge used by society. The method of study consists of the stages of analysis, comparison and intrepertation. In the analysis phase,dictionary,grammar and hierarchy analysis of the verses were made and in the comparison phase, philological, acumen and narrative type commentary written on these verses were scanned.In addition, studies on exemplary verses in the field of science were also examined. At the stage of interpretation, it was concluded that the meaning of the verses were expanded over time. Today, it is still a controversial topic whether the Qur'an is historical or against science. It is envisaged to contribute to the tafsir literature in order to reveal the relationship between the scientific facts of the verses and the scientific data of the period.