Seyyid Nesîb Efendi'nin Mecelle'nin ıslahı ile ilgili görüşlerinin değerlendirilmesi (akitlerde şart teorisi bağlamında)

Abstract

Seyyid Mehmed Nesîb Efendi 19. ve 20. Yüzyıllarda İstanbul'da yaşamış bir Osmanlı âlimidir. Tasavvufî, ilmî ve hukukî kişiliğe haiz olan Nesîb Efendi Dârü'l-Hikmeti'l-İslâmiyye üyeliği, Dârü'l-Fünûn Hukuk Fakültesi müderrisliği ve Osmanlı Devleti mahkemeleri azalığı gibi çeşitli vazifelerde bulunmuştur. Tasavvuf, fıkıh ve hukuk alanındaki makaleleri dönemin önemli dergilerinde yayınlamıştır. Nesîb Efendi'nin hukuk alanında yazdığı ve Mecelle'nin ıslahı ile ilgili görüşlerini aktardığı "Mecelle'nin Islahına Doğru" adlı makale onun önemli eserlerinden bir tanesidir. Makalede, kanunların asrın ihtiyaçlarına göre düzenlenmesi ve kanunu düzenleyecek kişilerin insanların örf, âdet ve muâmelelerine vukûfiyetinin gerekliliğine değinilmekte, akitlerle birlikte ileri sürülen şartlar ve mezheplerin bu konu hakkındaki ihtilaflarının analizi yapılmakta, özellikle de Mecelle mazbatasında bu konu hakkında tercih edilen görüşün asrın ihtiyacını karşılamadığı ve ta'dîlinin gerekliliği üzerinde durulmakta, mesele ilmî bir metodolojiyle ele alınmaktadır. Nesîb Efendi'nin, Mecelle'nin ıslahı ile ilgili görüşlerini ele aldığı makale, onun özellikle Mecelle'nin hazırlanışı esnasında ortaya çıkan ve ta'dîl çalışmaları esnasında da gündemde olan "Batı'dan bir kanun iktibası" fikirlerinin tam karşısında ve Mecelle'nin İslâm hukuk geleneği içerisinde ta'dîlinin mümkün olduğu, dolayısıyla İslâm hukukunun her çağın ihtiyaçlarına cevap verebilecek derinlikte ve zenginlikte olduğu fikrini benimsediğini ortaya koymaktadır.

Sayyid Mehmed Naseeb Effendi was an Ottoman Scholar that lived in İstanbul in the 19th and 20th centuries. He was a scholar of tasawwuf (sufism) and law. He served as a member of Dar Al-Hikma Al-Islamiyya, mudarris (teacher) of Dar Al-Funun Faculty of Law and a member of the Ottoman Courts. His articles on tasawwuf, fiqh (jurisprudence) and law were published in popular magazines of his age. His article, "For The Restoration Of Majalla", was one of his prominent works and focuses on the restoration of Majalla. He mentions in his article the necessity of the restoration of the laws according to the needs of the age and the necessity for the scholars to be knowledgeable of the traditions and transactions of people, analyzes the shurut (stipulations) that were put forward for the aqds (aggrements) and different opinions of various schools of thought in this issue, explains that the preferred opinion in the mazbata (report) of Majalla is not suitable for the conditions of the age and it should be restored. He explains the problem in a methodological way. His article on the restoration of Majalla shows that he is against the "transfer of laws from The West" which appeared during the preparation of Majalla and was on agenda during its restoration. It is understood from the article that he thinks that it is possible to restorate Majalla within the tradition of Islamic Law and Islamic Law is sophisticated and rich enough for the needs of every age.