Meşrutiyet döneminde kızlar için yazılan ahlak kitaplarının eğitim açısından incelenmesi

Abstract

Tanzimat'tan sonra batılılaşmanın da etkisiyle toplumda yaşanan çözülmelerin ancak eğitimle iyileştirilebileceği düşüncesi hâkim olmuştur. Özellikle II. Abdülhamit ve Meşrutiyet döneminde yapılan çalışmalar neticesinde inas mektepleri (ibtidai ve rüşdiye) ders programına ahlak dersi eklenmiş ve istikrarlı bir şekilde programlarda yerini almıştır. Bu çalışma ile inas mekteplerinde okutulan kızlara mahsus ahlak ders kitapları ile dönemin aydınları tarafından yazılan kızlara mahsus ahlak kitapları ele alınmıştır. Çalışmanın öncelikli amacı, bu kitapların tanıtılması ve eğitim açısından incelenmesidir. Kızlara mahsus yazıldığı tespit edilen dokuz ahlak eseri, şekil ve içerik yönünden incelenmiş ve kızların ahlak eğitimine dair öne çıkan konular üzerinde durulmuştur. Kızlara mahsus yazılan ahlak ders kitapları, dönemin ahlak ders kitaplarıyla benzerlik göstermektedir. İncelenen ders kitaplarında ahlak, vazife olarak ele alınmakta ve kızların yerine getirmesi gereken ödevler şeklinde anlatılmaktadır. Kızlara mahsus yazılan ahlak kitaplarında ise yazarların düşünceleri doğrultusunda kızların sahip olması gereken ahlaki özellikler üzerinde durulmaktadır. Eserlerin tamamında kızların en önemli vazifesi, annelik olarak ifade edilmekte ve bu doğrultuda nasihatlere yer verilmektedir. Kızların eğitim almaları, aile içindeki rolleri ve sorumlulukları dikkate alınarak gerekli görülmüştür. Eserlerde kadının yalnızca ailesi için değil toplum içinde önemine değinilerek bilgili annelerin bilgili nesiller yetiştireceği ifade edilmiştir. Bu eserler, içerik bakımından kızların dini, vatani ve bireysel vazifeleri, annelik görevleri, çocuk yetiştirmedeki sorumlulukları, iyi bir eş olmaları için kendilerini yetiştirmeleri ve ev işlerinde maharetli olmaları gibi konularda bilgiler ihtiva etmektedir. Bu doğrultuda kızlardan itaatkâr bir evlat, hayırlı bir eş, bilgili bir anne, ilgili bir komşu, iyi bir dost ve el işlerinde becerikli bir kadın olmaları beklenmektedir.

The idea that the disintegrations in the society could only be improved by education became dominant after the Tanzimat period with the effect of westernization. As a result of the studies carried out especially in the period of the 2. Abdülhamit and the Constitutional Monarchy, ethical courses were added to the curriculum of inas schools (ibtidai and rüşdiye) and took its place in the programs consistently. This study deals with the ethical books for girls taught in the ethic classes in the inas schools and the ethical books for girls written by the intellectuals of the period. The priority aim of the study is to introduce these books and to examine them in terms of education. Nine moral works, which were determined to be written for girls, were examined in terms of form and content, and prominent issues related to the moral education of girls were emphasized. Ethical textbooks written for girls are similar to the ethical textbooks of the period. In these textbooks, morality is considered as a duty and the duties that girls should do are explained. In the ethical books written for girls, the ethical characteristics that girls should have are explained in line with the thoughts of the authors. In all of the books, the most important duty of girls are stated as motherhood and given advices in this direction. It has been explained that girls should become educated considered their role in the family. In those books, referring to the importance of women not only for their families but also for society, that knowledgeable mothers would raise knowledgeable generations were mentioned. In terms of content, these works contain information on the religious, national and individual duties of the girls, their motherly duties, their responsibilities in raising children, their self-education to be a good wife and their skilfulness in housework. Accordingly, girls are expected to be an obedient son, a benevolent wife, a knowledgeable mother, a caring neighbor, a good friend, and a skilled woman in handicrafts.